سفری به دنیای پیکاسو

سفری به دنیای پیکاسو

هنر مدرن، با قله‌های رفیع و تأثیرگذار خود، همواره الهام‌بخش نسل‌های جدید بوده است. در این میان، نام پابلو پیکاسو، نقاش، مجسمه‌ساز و هنرمند برجسته اسپانیایی، به عنوان یکی از بنیان‌گذاران اصلی جنبش کوبیسم و چهره‌ای کلیدی در تاریخ هنر قرن بیستم می‌درخشد. نمایشگاه آثار این هنرمند بزرگ در موزه هنرهای معاصر تهران در بهار ۱۴۰۴، فرصتی بی‌نظیر را برای علاقه‌مندان به ویژه هنرجویان کودک و نوجوان فراهم آورد تا از نزدیک با بخشی از دستاوردهای او آشنا شوند. این مقاله گزارشی است از بازدید تعاملی هنرجویان هنر بهار ایده از این نمایشگاه، تجربه‌ای آموزشی و هیجان‌انگیز که درک آنان از هنر مدرن را عمیق‌تر ساخت.

پابلو پیکاسو: نگاهی به ذهن یک نابغه

پابلو روئیز پیکاسو (۲۵ اکتبر ۱۸۸۱ – ۸ آوریل ۱۹۷۳) هنرمندی چندوجهی بود که بخش عمده زندگی خود را در فرانسه سپری کرد. تأثیر او بر هنر قرن بیستم بی‌اندازه است؛ از پایه‌گذاری کوبیسم و نوآوری در مجسمه‌سازی و کلاژ گرفته تا کاوش در سبک‌های متنوع هنری. آثاری نظیر «دوشیزگان آوینیون» (۱۹۰۷)، به عنوان اثری پیشگام در دوره پروتو-کوبیسم، و تابلوی ضد جنگ «گرنیکا» (۱۹۳۷)، که بیانی دراماتیک از بمباران شهر گرنیکا در جنگ داخلی اسپانیا است، از مشهورترین کارهای او به شمار می‌روند. پیکاسو نه تنها یک هنرمند، بلکه روایتی از یک انقلاب هنری بود که شیوه دیدن و بازنمایی جهان را تغییر داد.

تجربه‌ی موزه: آشنایی با فضا و آثار

بازدید هنرجویان با بخشی نظری آغاز شد. در این مرحله، آن‌ها با فضای کلی موزه، قوانین بازدید، معماری بنای موزه و تاریخ ساخت آن، و همچنین نام هنرمند معمار، زنده‌یاد کامران دیبا، آشنا شدند. مسیر بازدید از آثار نیز از قبل در کتاب کار «موزه‌گردی» مورد مطالعه قرار گرفته بود تا هنرجویان با آمادگی بیشتری در موزه حضور یابند.

پروژه‌های بازآفرینی و درک سبک پیکاسو

در ادامه بازدید، هنرجویان به صورت تعاملی با دو اثر مهم پیکاسو آشنا شدند:

Painter and his model (1927)

پس از شنیدن داستان و زمینه خلق این اثر، هنرجویان در قالب یک فعالیت گروهی به ساخت پازل این تابلو پرداختند.

Open window to the street Ponturi (1920)

مشابه فعالیت پیشین، پس از شنیدن توضیحات درباره این اثر، هنرجویان با تکمیل پازل آن، درک بصری خود را تقویت کردند. در طول این فعالیت‌های گروهی، مربی و مدیر هنری دوره با راهنمایی هنرجویان، به توضیح سبک خاص پیکاسو و چگونگی خلق فرم‌های مکعبی و عجیب‌ و غریب در آثارش پرداختند. هنرجویان نیز نظرات و برداشت‌های اولیه خود را درباره آثار مکتوب کردند.

محوریت چهره‌ها: داستان پابلو و صورت‌های عجیب

یکی از بخش‌های جذاب بازدید، تمرکز بر آثار چهره‌نگاری پیکاسو بود. داستان «پابلو و صورت‌های عجیب» برای هنرجویان روایت شد که چکیده‌ای از فلسفه پیکاسو در نقاشی چهره است:

«پابلو می‌گوید: چرا توی نقاشی‌ام همه‌صورت‌ها شبیه هم شدند… دو چشم بالا کنار هم، یک بینی وسط و یک دهن پایین؟ مگر وقتی با یک نفر حرف می‌زنیم، فقط چهره‌اش را می‌بینیم؟ نه! من حسش را هم می‌فهمم… غمش، خشمش، شادی‌اش و حتی گریه پنهانش. و از آن روز پابلو شروع کرد صورت‌هایی بکشد که هیچ‌کس تا حالا نکشیده بود…»

پس از شنیدن این داستان، هنرجویان ارتباط عمیقی با احساسات تصویرشده در آثار چهره‌نگاری پیکاسو برقرار کردند. این بخش از بازدید به طور خاص در جهت گسترش هوش درون‌فردی آن‌ها گام برداشت. مواجهه مستقیم با اثر هنری از طریق دیدن، شنیدن و حس کردن، به هنرجو کمک می‌کند تا مفاهیم انتزاعی را بهتر درک کرده و به توصیف آن‌ها بپردازد. این فرایند، نوعی فرافکنی بین هنرجو و اثر ایجاد می‌کند که منجر به درک بهتر بصری و احساسی از هیجانات درونی می‌شود. مطالعه و گفتگو درباره آثار چهره‌نگاری پیکاسو در موزه ادامه یافت.

نتیجه‌گیری و بازتاب در آثار هنرجویان

گفتگوها و نظرات هنرجویان درباره آثار پیکاسو نکات قابل توجهی را آشکار کرد. چگونگی کشیدن چهره‌ها و سبک کوبیسم، بیانگری نقاشی‌ها، زاویه دید خلاق نقاش به جزئیات، تنوع چهره‌ها و تکنیک‌های متنوع استفاده شده، و به خصوص رها بودن هنرمند در خلق بدون ترس و تردید، همگی مواردی بودند که مورد توجه هنرجویان قرار گرفتند و بازتاب آن در نقاشی‌های خودشان دیده شد. در گفتگوهای شکل‌گرفته بین هنرجویان و مربی، آن‌ها دریافتند که در آثار پیکاسو، احساس و تخیل موج می‌زند و هنرمند دوست دارد دنیا را همان‌طور که دل و ذهن او حس می‌کند، به تصویر بکشد.

برای جمع‌بندی این بخش، یکی از گفته‌های معروف پیکاسو مرور شد:

«نمی‌دانم به حساب بدبیاری‌ام بگذارم یا بخت‌یاری که به فرمان شور درونی‌ام چیزها را به تصویر می‌کشم. چه نقاش فلک‌زده‌ای باید باشی که دل به زنی زیبا ببازی اما چون سبد گل به دست ندارد نتوانی او را در نقاشی‌ات جای دهی؟ بینوا نقاشی که ناچار است حضور سیب‌هایی که دوست ندارد را در اثرش تحمل کند فقط چون به پارچه و پرده می‌آیند. من اما هرچه دوست دارم می‌کشم؛ همین است که هست، خودشان باید با هم کنار بیایند.»

گالری ششم: هیجان میدان گاو بازی

بخش هیجان‌انگیز دیگر بازدید از گالری ششم موزه بود که به آثار پیکاسو با محوریت میدان گاو بازی اختصاص داشت. دیدن انیمیشن مرتبط با گاو بازی و آثار پیکاسو، و همچنین امکان چاپ برخی از آثار او، لذت حضور در موزه را برای هنرجویان بیشتر کرد. هر اثر بیانی از هیجانات پیکاسو در لحظه خلق را به ما نشان می‌داد.

آموزش پایدار از مسیر هیجان و لذت

تجربیاتی مانند این بازدید، تأییدی بر این ایده است که «ما با خاطره می‌بینیم». خاطره‌ها سرشار از هیجانات مختلف هستند و به همین دلیل در ذهن ماندگار می‌شوند. آموزشی که توأم با لذت، هیجان و شادی باشد، یادگیری پایدار را شکل می‌دهد و موضوع آموزش هرگز از یاد نخواهد رفت، بلکه شوق و انگیزه درونی را نیز ارتقا می‌بخشد.

موزه و گالری‌گردی یکی از مجموعه‌ی پروژه‌های اصلی آموزشی و پژوهشی در آموزشگاه هنر بهار ایده است که زیرمجموعه‌ی دوره‌های «دنیای شگفت‌انگیز من و موزه‌ها» و «آشنایی با هنرمندان ایران و جهان» و آموزش در بستر موزه‌ها قرار می‌گیرد. این پروژه‌ها توسط نازیلا پاکیاری، مدرس و پژوهشگر آموزش هنر کودکان و نوجوانان، طراحی و اجرا می‌شوند و هدف آن‌ها ایجاد تجربه‌های یادگیری عمیق و ماندگار برای هنرجویان است.

در همین ارتباط بخوانید:

۱. اهمیت آموزش کودک و نوجوان در بستر موزه‎‌ها

۲. کتاب موزه گردی «سفرنامهٔ من»

۳. نشست بررسی و نمایش کتاب سفرنامهٔ من‎