یادداشتی بر پروژه‌ی مطالعه‌ی تابلوی شام آخر در کارگاه آشنایی با لئوناردو داوینچی به قلم نازیلا پاکیاری
در این متن فشرده و کوتاه به چرایی اهمیت کاربرد آثار داوینچی در آموزش هنر کودکان و اجرای پروژه‌ی «شام آخر» در کارگاه های پاییر ۱۴۰۰ هنرجویان پرداخته شده است.
ورود من به آموزش هنر کودکان با مطالعه ی زندگی و آثار این هنرمند همراه بود و این امر قطعا در نگاه کل نگرو چندوجهی‌ام نسبت به آموزش و پرورش کودک در بستر هنر تاثیر به‌سزایی داشته است. پروژه ی هنری «کوچ» اولین کار حرفه ایی است که درسال ۱۳۸۷ در زمینه هنر کودک و نوجوان انجام دادم، بسترش کتاب «زاده خورشید» بود که درباره ی زندگی و آثار داوینچی نوشته شده است .
پروژه ی کوچ شامل، نقاشی، چیدمان، اجرای پرفورمانس و کتاب بود. در طی سال ها مطالعات و پروژه ها متعددی برای استفاده از ابعاد گسترده ی این هنرمند نابغه ی رنسانسی در آموزش هنر کودک و نوجوان انجام داده شد.
تابلو شام آخر لئوناردو داوینچی – موزه میلان ایتالیا
در بخش نظری و آشنایی تاریخ هنری و مطالعه ی تجربه زیست هنرمند، هنرجویان کودک و نوجوان؛ هر دو، در وهله ی نخست مبهوت شخصیت چندوجهی و جذاب داوینچی می‌شوند و از مدخل آشنایی با داوینچی و آثار و مطالعات بیشمارش در حوزه های نقاشی، مجسمه سازی،معماری و پزشکی، مهندسی و تمام علوم دیگری که به آنها با کنجکاوی سرک کشیده است، هنرجویان با تاریخ رنسانس و ویژگی ها و تاثیراتش بر جهان پس از آن آشنا می‌شوند.
حین دیدن تصاویر و مطالعه ی کتاب‌ها گفتگوهای زیادی حول محور شخصیت داوینچی برای بچه ها شکل می گیرد و جرقه های شگفتی در چشمانشان رویت می‌شود: چطور انقدر همه چیز میدانسته؟ خیلی مشهور بوده؟ یعنی منم میتونم هم مخترع باشم هم نقاش؟ چقدر طول کشیده این همه مهارت بلد باشه؟ و بیشمار سوال و هیجان دیگر در ذهن شفاف و خلاقشان.
رابطه ی جذاب و تاثیر گذاری میان داوینچی و ویژگی های پویای کودکی وجود دارد. نگاهی به اصول هفت‌گانه‌ی داوینچی این امر را به خوبی نشان می دهد:
- کنجکاوی و پیگیری مداوم
- تجربه کردن و آموختن از طریق آزمون و خطا
- پالایش حواس پنج‌گانه
- تخیل
- اشتیاق به احاطه بر ابهام
- ایجاد تعادل بین علم و هنر تعادل بین ذهن و جسم
- تفکر سیستماتیک
چرا شام آخر؟
برای انتخاب تابلوی «شام آخر» به عنوان مورد مطالعاتی (case study) دلایل متعددی وجود دارد:
در بحث آموزش هنر و سواد بصری در این تابلو هنرجویان با مفاهیم پرتره‌نگاری و بیانگری احساسات شخصیت ها در حالات چهره ها، مفهوم پرسپکتیو، معماری، دکوراسیون داخلی و چیدمان اشیا و شخصیت ها در فضا و ترکیب بندی و رنگ گذاری آشنا می‌شوند.از طرفی با ورود به داستان محتوایی تابلو، گفتگوها درباره ی صلح و مهربانی، آداب میزبانی و مهمانی و آداب آن شکل می گیرد.
انتخاب شام آخر در پروژه خلاقیت تصویری و نمایشی پاییز ۱۴۰۰ به چند دلیل بود: علاوه بر کارکرد‌های ذکر شده در بالا برای پروژه ی مراسم یلدا و تقارن نام تابلو با «شام آخر پاییز» این اثر را انتخاب کردیم .در تابلوی اصلی ،میزبان( حضرت مسیح) کسی است که پیام صلح و دوستی دارد و در مراسم آیینی یلدا نیز ما دورهمی ای با نیت دوستی و مهربانی و پایان تاریکی داریم. بیرون کشیدن مفاهیمی که گفتگو درباره ی آنها به پرورش مهارت های زندگی آنها کمک می‌کند از سرفصل های اصلی آموزش کودک و نوجوان در بستر هنر است.
در توضیح داستان برای کودکان، مختصرتر و برای نوجوانان کامل تر، قصه‌گویی و روایت تاریخی را بیان می کردیم. پس از مرحله ی مطالعه ی اثر گفت و شنودها، هنرجویان هریک تابلوی خود را خلق کردند و نوبت به بیانگری آنها رسید. هر هنرجو بر اساس بیان احساس درونی خود و به اقتضای سن و تجربه ی زیسته، مراحل رشدش و تاثیری که از این داستان گرفته، هریک موضوع و زاویه ی شخصی اش را تعریف کرد.در بعضی آثار توجه به پویایی شخصیت‌پردازی و روایت و در برخی دیگر توجه ساختار کلی فضا و رنگ‌آمیزی و … بیشتر به چشم می‌خورد. این بستگی به شخصیت فردی هر هنرجو هست که انتخابش چه بوده و چگونه به تصویر کشیده است .
در تصویر سازی و نقاشی ، هنرجو ها آزاد بودند که چه شخصیت هایی رو دوست دارند که دعوت کنند به مهمانی نقاشی خود. آن شخصیت ها ممکن است درگیری ذهنشان یا در زندگی روزمره شان باشند و یا ممکن بود شخصیت های اسطوره ایی باشند یا کارکترهای مورد علاقه شان در داستان ها و انیمیشن ها. سپس خود هنرجو انتخاب می‌کردش خصیت هایی را که علاقه دارد را چطور میتواند در این داستان پیاده کند و چطور میتواند ربطشان بدهد .آیا میتواند بدهد؟ و …
درباره ی اجرای پروفورمنس هم روند به همین شکل بود. یکی از بارزترین نکات در تابلوی شام آخر برای هنرجویان، بیانگری زیاد فرم بذدن و تنوع حالات و احساسات و چهره های شخصیت های تابلو بود. در اجرای اثر هر کدام به انتخاب خود رنگ لباس، حالت چهره و جایگاهی برای خود انتخاب کردند و مشتاق اجرای اثر شدند.
این بخش از پروژه به دلیل تمرین هایی که در کارگاه فرم و حرکت و بیان بدن با همکاری آقای بهمن ناصری(هنرمند اجرا و پرفورمر) با هنرجویان داریم، هنرجویان با بهره‌گیری از آموزه های این کارگاه، به خوبی و با اشتیاق شخصیت پردازی فردی داشتند و به برون ریزی احساسات و درونیات خود از طریق زبان بدن، طراحی لباس و حرکت پرداختند.