پرسشگری چگونه به رشد شناختی و شخصیتی، تقویت خلاقیت و افزایش مهارت‌های حل مسئله در کودکان کمک می کند
پرسشگری چیست و چرا برای رشد کودکان مهم است؟
پرسشگری چیست؟
پرسشگری به معنای پرسیدن سوالات درست برای دستیابی به دانش، درک بهتر و بررسی دقیق موضوعات است. این مهارت نقش مهمی در رشد شناختی و اجتماعی کودکان دارد و باعث تقویت مهارت‌های حل مسئله، تفکر نقادانه و خلاقیت میشود. پرسشگری فقط سوال پرسیدن نیست؛ بلکه شیوه‌ای برای هدایت کودک به سمت فکر کردن، تحلیل موقعیت‌ها و یافتن راه‌حل‌های جدید است. پرسش‌های درست، کودک را به تأمل وادار می‌کنند و او را به درک بهتر احساسات خودش و دیگران می‌رسانند.
چرا پرسشگری برای کودکان مهم است؟
• کمک به رشد شناختی و ذهنی
• تقویت مهارت حل مسئله
• پرورش خلاقیت و ایده‌پردازی
• ایجاد اعتماد به نفس در بیان احساسات
• تقویت روابط اجتماعی و همدلی
تفاوت سوال پرسیدن و نصحیت کردن
در بسیاری از موقعیت‌ها والدین یا معلمان با نصیحت کردن تلاش می‌کنند رفتار کودک را اصلاح کنند. اما پرسشگری به جای ارائه مستقیم پاسخ، کودک را درگیر تفکر و بررسی پیامدهای رفتارش می‌کند.
نمونه گفتگو با رویکرد سنتی
موقعیت: کودک اسباب‌بازی‌ها را به زور از دوستانش گرفته است.
در این شرایط، والد معمولاً با سوال چرا اسباب‌بازی‌هایت را به زور گرفتی؟ وارد فضای گفت و گو یا سرزنش و نصیحت میشود و سعی در اصلاح رفتارکودک دارد:
• قاپ زدن کار خوبی نیست.
• اگر اسباب‌بازی ببری باید به بچه‌ها هم بدهی.
• فردا از دوستت معذرت‌خواهی کن.
در اینجا درست است والد با پرسیدن سوال با کودک ارتباط برقرار کرده ولی پرسشگری اتفاق نیفتاده و کودک فرصت چندانی برای درک مسئله پیدا نمی‌کند.
نمونه گفتگو با رویکرد پرسشگری
• «برام تعریف کن چی شد؟»
• «چرا همان موقع خواستی اسباب‌بازی‌ات را پس بگیری؟»
• «وقتی اسباب‌بازی‌ها را به زور گرفتی چه احساسی داشتی؟»
• «به نظرت دوستت چه احساسی پیدا کرد؟»
• «چه راه دیگری به ذهنت می‌رسد تا هم خودت عصبانی نشوی و هم دوستت؟»
در این گفت و گو والد بازهم با پرسیدن سوال آغاز کرده است منتهی سوالی که کمک می کند مشکل از منظر کودک مشخص شود. در چنین گفت و گویی مسیر بیان احساس کودک مهیا می شود یاد می‌گیرد احساساتش را بیان کند و احساسات دیگران را درک کند، پیامدها را بسنجد و خودش راه‌حل جایگزین پیدا کند.
پرسشگری و مدیریت باخت در بازی‌ها
کودکان اغلب نسبت به باخت حساس هستند. پرسشگری در این موقعیت‌ها به جای تمرکز بر برنده یا بازنده شدن، به کودک کمک می‌کند احساسات خود را شناسایی کرده و دیدگاه طرف مقابل را درک کند.
مثلاً پرسیدن:
• «وقتی گفتی سارا تقلب کرده، فکر می‌کنی او چه حسی پیدا کرد؟»
• «آیا همیشه سارا برنده میشود یا بعضی وقت‌ها تو هم می‌بری؟»
این روش باعث میشود کودک منصفانه‌تر فکر کند و یاد بگیرد بازی علاوه بر برد و باخت، فرصتی برای لذت و یادگیری است.
نکات کلیدی در پرسشگری مؤثر
• پرسش‌ها باید در جهت کمک به کودک برای حل مشکل خودش باشد.
• سوالات باید به کودک کمک کنند احساسات خودش و دیگران را درک کند.
• پرسش‌ها به جای نصیحت مستقیم، باید کودک را به تفکر و کشف راه‌حل‌های جایگزین هدایت کنند.
• پرسشگری باید فرصت گفتگو و تبادل نظر ایجاد کند نه صرفاً اصلاح رفتار فوری.
نتیجه‌گیری
پرسشگری یک ابزار قدرتمند در تربیت کودکان است که فراتر از اصلاح رفتار، به رشد شخصیت و تفکر آنان کمک می‌کند. با استفاده از پرسش‌های درست، والدین می‌توانند فرزندان خود را به درک احساسات، تقویت مهارت حل مسئله و ایجاد روابط اجتماعی سالم هدایت کنند. این مهارت، کودکان را برای مواجهه با چالش‌های آینده آماده می‌سازد.
منابع پیشنهادی برای مطالعه بیشتر: